Haunted Screens - Duits expressionisme in film

• Mei 3, 2024

Er zijn geen werken van Edvard Munch of Vincent van Gogh te zien in de tentoonstelling 'Haunted Screens' ter ere van de Duitse expressionistische film, maar de invloed van deze schilders op de visuele stijl van de vroege film is voelbaar. Munch's "The Scream", met zijn golvende figuur die psychische kwelling uitstraalt, moet een bron van inspiratie zijn geweest. De setontwerptekeningen van Walter Rohrig voor 'The Chronicles of the Gray House' (1925) weerspiegelen het gebruik van kneedbare vormen en dikke, rollende lijnen door Munch om beweging en onzekerheid aan te geven.

Het Duitse expressionisme begon al in 1913 te koken en te koken met "The Student of Prague" (de tentoonstelling toont een opvallende originele poster voor de film). De jaren 1920 waren echter het decennium waarin het expressionisme ontstak en filmmakers de meeste van hun meesterwerken produceerden. Duitsland wankelde van zijn nederlaag in WOI en de verlammende financiële reparaties die nodig waren als onderdeel van de wapenstilstand. Het maatschappelijke onbehagen, de enorme ongelijkheid tussen arm en rijk, het cynisme en corruptie, werden weerspiegeld in de films van regisseurs Fritz Lang, F.W. Murnau, G.W. Pabst en Josef von Sternberg. De fysieke realiteit werd gemanipuleerd om de stemming en emotie weer te geven. De vervormde perspectieven, chiaroscuro-verlichting en scheve hoeken waren visuele uitingen van de mentale angst van een personage.

Het grootste deel van het materiaal in "Haunted Screens" is in bruikleen van La Cinematheque francaise en werd in de jaren vijftig verzameld door hoofdarchivaris Lotte Eisner. Eisner was een Duitse jood die, hoewel ze tijdens WO II in Frankrijk was geïnterneerd, ervoor koos om de rest van haar leven in Parijs te blijven. Als criticus verdedigde Eisner het werk van Lang en Murnau. Haar baanbrekende boek, "The Haunted Screen: expressionisme in de Duitse cinema en de invloed van Max Reinhardt", gaf de titel van de tentoonstelling. De woorden van Eisner worden ook geciteerd op de museumlabels naast het kunstwerk.

De weelderige visuele beeldtaal van het expressionisme was geladen met metaforische betekenis. Dit wordt geïllustreerd door een deel van de tentoonstelling met de titel "Trappen". De trap werd gebruikt door filmmakers om tirannie, waanzin, verlossing, seksuele ondeugd, vlucht, dood of gerechtigheid te symboliseren. Filmfragmenten geprojecteerd op een groot scherm onthulden de overvloed aan trappen in expressionistische films. Stille film, met zijn gebrek aan dialoog, was het perfecte voertuig voor de beeldende kunst van het expressionisme. "The Last Laugh" (1924) van Murnau is een van de weinige stomme films die een strikt vertellend verhaal vertelden en vrijwel geen woorden gebruikten.

Hoewel films als 'Metropolis' van Lang (1927) en 'The Cabinet of Dr. Caligari' (1920) van Wiene (terecht) worden gevierd vanwege hun visionaire decorontwerp, zijn het de menselijke gezichten in expressionistische films die ik onvergetelijk vind. Emil Jannings als hotelportier gereduceerd tot badmeester in "The Last Laugh", of Peter Lorre als spookachtige kindermoordenaar in "M" (1930) zijn de suggestieve representaties van een uiteenvallende samenleving die snel zou bezwijken voor fascisme en de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog.

Het Milwaukee Art Museum presenteerde de tentoonstelling 'Haunted Screens', die ik op eigen kosten bijwoonde.

Artikel geplaatst op 21-01-2017.